REIS IMPRESSIES VAN EEN LIEFDE VAN KUNST EN GESCHIEDENIS
en mijn ervaringen als leraar in China
UMGEBUNGSENTDECKER
Worpswede
Het kunstenaarsdorp in Teufelsmoor
"Worpswede is a vlak land met berkenlanen, oude boerderijen, rozenstruiken en lijsterbes. De grond is verdeeld tussen rode heide, die heerlijk ruikt, en de vreemde één doorsneden door kanalen Moorland. Worpswede staat bekend om de helderheid en kleur van zijn atmosfeer en om de pracht van zijn wolken,"
Dit schreef Rainer Maria Rilke destijds, die op uitnodiging van Heinrich Vogler naar Worpswede kwam en daar van 1900 tot 1902 verbleef.
De artiesten van de eerste generatie
De schilder Fritz Mackensen ontdekte het heidedorp en nodigde in 1889 zijn vrienden Otto Modersohn en Hans uit, die daar soortgelijke indrukken hadden als Rilke. Ze waren enthousiast en bleven de hele herfst van het jaar en ook de winter in het melancholische landschap van de Noord-Duitse Laagvlakte.
Dat was de geboorte van de kunstenaarsgroep. Modersohn, Mackensen en Ende waren de grondleggers, Fritz Overbeck en Heinrich Vogeler volgden in 1892. Het landschap en de plaats hadden een sterk inspirerend effect op de kunstenaars, de _cc781905-5cde-3194-bb3b - 136bad5cf58d_bruin veenmoeras, de blauwe lucht, de witte berkenstammen, de eenvoudige boerderijen of de veengrachten waren vooral de motieven van Otto Modersohn en Hans am Ende.
Uit cultuurkritiek verlieten de jonge kunstenaars de academie in Düsseldorf en zochten het onvervalste leven in de afgelegen rust van het Teufelsmoor. Er zat veel in dat Millet, van Gogh, de kunstenaars in Barbizon, Frankrijk of Pont Aven dreef. De zoektocht naar het antwoord op de vraag wat mens-zijn is: werk, voedsel, het land, de natuur. De zoektocht naar andere wegen weg van academisch onderwijs. In Worpswede, net als in Barbizon, nam het leven van de godvruchtige boeren een monumentale vorm aan, die werd gezien als een tegenmodel voor het internationalisme van de grote stad en het industriële kapitalisme. Dit leidt bijna onvermijdelijk tot idealisering en consternatie , in het geval van Worpswede ook de zoektocht naar het Noords-Germaanse leven, dat werd beschouwd als een pre-industriële manier van leven.
Het succes liet ook niet lang op zich wachten. Met de tentoonstelling in het Glaspalast in München in 1895 werden de onbekende kunstenaars in één klap beroemd, vooral Fritz Mackensen, die de Grote Gouden Medaille ontving voor zijn schilderij "Aanbidding in de open lucht".
Detail uit het schilderij "Service in de open lucht door Fritz Mackensen
Het schilderij "Aanbidding in de open lucht" maakt nu deel uit van de holdings _cc781905-5cde -3194-bb3b-136bad5cf58d_ van het "Historisch Museum" Hannover. Met zijn grote afmetingen van 264 cm x 406 cm zal hij daar vanwege ruimtegebrek niet tentoongesteld worden. In Worpswede vind je een kopie op reclamebannerfolie aan de buitenmuur van de kerk. De detail toont de vrouwen van het dorp in hun traditionele klederdracht, die introvert is, volg de service. De vrome sfeer en het ontberingen in de hei spreken uit dit beeld .
Het formaat van het schilderij doet de rest. Mackensen schilderde mensen en hun eenvoudige leven vaak op groot formaat.
Zijn foto "The Sod" - es die in de grote zaal van het museum in Modersohn-Haus hangt - komt meer overeen met historieschilderkunst in zijn enorme formaat. Het motief en de compositie zijn uiterst eenvoudig: twee vrouwen en een man worden getoond die in het veld werken. De vrouwen dragen gesteven kappen, hun gezichten zijn eronder niet herkenbaar en met dikke, zware klompen trekken ze een eg over het veld, die gedragen wordt door een boer_cc781905 , ook met klompen -5cde-3194-bb3b-136bad5cf58d_ . Boven de bewolkte hemel in de nagloed.
Monumentaliteit en eenvoud komen hier samen. Door zijn grootte staat het symbool voor de waardering van hard werken en een leven vol ontbering.
De Barkenhoff door Heinrich Vogeler
In 1895 kocht Heinrich Vogeler de Barkenhoff uit de erfenis van zijn ouders en maakte van deze boerderij een totaalkunstwerk.
Het gebouw werd een centrum van de kunstenaarskolonie, waar Worpswede-kunstenaars elkaar regelmatig ontmoetten. Velen die niet tot de plaatselijke kunstenaarsgemeenschap behoorden, kwamen als gasten, waaronder Otto Julius Bierbaum, Richard Dehmel, Gerhart Hauptmann, Max Reinhard en nog veel meer.
Vogeler's schilderij "Zomeravond op de Barkenhoff", dat te zien is in Worpswede in de Große Kunstschau, toont enkele van de Worpswede-kunstenaars die elkaar ontmoeten voor het_cc781905-5cde-3194-bb3b- 136bad5cf58d_huis . Het schilderij oogt een beetje Scandinavisch met zijn Art Nouveau stijl en koele kleuren.
Vaak wordt geïnterpreteerd dat de onafhankelijkheid van de figuren op de foto kan worden gezien als een teken van de kwetsbaarheid van de kunstenaarskolonie, die pas later is ontstaan.
In het midden bij de poort staat Matha Vogeler, de vrouw van Heinrich Vogeler.
"Zomeravond op de Barkenhoff", schilderij van Heinrich Vogeler, 1905
Bron: https://www.kettererkunst.de/kunst/kd/details.php?obnr=411100319&anummer=379
Vogeler werkte als grafisch ontwerper voor Insel magazine, dat later Insel-Verlag werd. Hij illustreerde teksten van Rilke, Oscar Wilde, Jacobsen, Dante Ferguson, Huch, de Musset.
Dubbele titel voor Hugo von Hofmannsthal: The Emperor and the Witch. door Heinrich Vogeler
https://www.kettererkunst.de/kunst/kd/details.php?obnr=411100319&anummer=379
Heinrich Vogeler: Illustraties bij de sprookjes van Oscar Wilde
Hij ontwierp ook binnen- en buitenarchitectuur, bestek, servies, meubels en richtte samen met zijn broer een meubelfabriek op in Tarmstedt. De meest bijzondere opdracht kreeg hij met het ontwerp van de Güldenkammer in de bovenzaal van het stadhuis van Bremen, die hij uitvoerde als een compleet art nouveau-interieur.
De Güldenkammer in de bovenzaal van het stadhuis van Bremen
Detail van het Art Nouveau behang in de Güldenkammer, dat lijkt op barok leer behang
Vogeler ontwierp een rozenservies voor kaptafels voor jonge vrouwen, een meesterwerk van porselein, vervaardigd door de fabrikant in Meißen.Als architect ontwierp hij het postkantoor van Worpswede en het treinstation in Worpswede, Osterholz en Weyermoor.
Hij was een ondernemend type dat veel grote projecten met succes uitvoerde.
Hij plantte een klein bosje berkenbomen op het terrein van zijn huis, waarna hij zijn boerderij, Birkenhof, in het Nederduits Barkenhoff noemde. De berk - het terugkerende motief in de foto's van de Worpswede-kunstenaars, de bepalende boom van de heide, de slanke, witte stammen die iets etherisch hebben, bijna zoals de slanke vrouwen in de schilderijen_cc781905-5cde -3194-bb3b-136bad5cf58d_ van Botticelli of Edward Burne-Jones, de lichte bast met de zwarte lijnen en de lichte bladerkroon - bijna geen enkele boom is geschikter als motief voor Art Nouveau dan de berk. Het is ook de boom van cold, kale, noordelijke regio's en van Rusland en dat is precies wat Vogeler, die zich later tot het communisme wendde, aangetrokken voelde.
Hij keerde terug uit de Eerste Wereldoorlog als een pacifist en revolutionair .
De Barkenhoff werd een proefveld voor een nieuwe samenleving, een commune, een zelfvoorzienende werkschool. In 1931 emigreerde Vogeler naar de Sovjet-Unie, waar hij uiteindelijk na de inval van Duitse troepen aan het begin van de oorlog onder dwang naar Kazachstan werd gedeporteerd. De Wehrmacht had hem op de executielijst staan en was naar hem op zoek. In Kazachstan stierf Vogeler aan blaasziekte en uitputting. Zijn graf is tot op de dag van vandaag onbekend.
Het huis in de kloof
Martha Vogeler was gescheiden van Heinrich Vogeler en verliet Barkenhoff met hun drie dochters. Ze verhuisde naar Haus am Schluh, een oud heidehuisje dat ze met financiële steun van Vogeler van het dorp Lüningsee naar Worpswede liet verhuizen en daar herbouwde. Vogeler liet haar veel van de meubels na waarmee ze haar huis inrichtte.
Paula Modersohn-Becker, die in 1897 naar Worpswede kwam, schilderde vaak stillevens en mensen. Net als bij Fritz Mackensen krijgen de vanzelfsprekende objecten van het eenvoudige leven in haar foto's een rustige, poëtische monumentaliteit. Ook een aarden pot, een melkschep, een vaas met bloemen of een schaal met fruit weerspiegelen in haar foto's respect voor het leven van de heideboeren en stralen warmte en geborgenheid uit.
